Cholesterol

Czym jest cholesterol? Jak obniżyć jego poziom?

Cholesterol jest substancją tłuszczową niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cholesterol to dokładniej alkohol steroidowy. Związek ten w naturalny sposób występuje w każdej komórce naszego ciała. Większość cholesterolu krążącego we krwi jest produkowane przez organizm człowieka (wewnątrzustrojowo) mniejsza jego część dostarczana jest z pożywieniem.

Cholesterol całkowity – co to jest?

Cholesterol całkowity jest to ogólna (łączna) ilość cholesterolu znajdującego się w naszym organizmie. Mówimy tu zarówno o cholesterolu wytwarzanym wewnątrzustrojowo jak i tym dostarczanym razem z pożywieniem. Badanie obrazujące stężenie cholesterolu całkowitego we krwi to Lipidogram. Poza wynikiem cholesterolu całkowitego otrzymujemy również dane dla lipoprotein dużej gęstości (HDL), lipoprotein małej gęstości (LDL) oraz trójglicerydów.

Podział cholesterolu ze względu na źródło pochodzenia

  • Cholesterol egzogenny

Jest to cholesterol dostarczany do organizmu wraz w pożywieniem. Jego źródłem są tłuszcze zwierzęce oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli głównie mięso, jaja oraz w nieco mniejszym stopniu nabiał.

  • Cholesterol endogenny

Jest to cholesterol produkowany przez organizm człowieka. Synteza cholesterolu może odbywać się w każdej komórce organizmu. Głównym miejscem wytwarzania cholesterolu jest wątroba, w mniejszym stopniu jelita, skóra, mózg czy rdzeń kręgowy. Dziennie w wątrobie syntetyzowane jest około 800 mg cholesterolu, a w całym organizmie zdrowego człowieka nawet do 1500 mg.

Podstawowe funkcje cholesterolu

Cholesterol jest ważnym składnikiem błon komórkowych otaczających komórki, zapewniając im odpowiedni poziom stabilności, pełni funkcje naprawcze w organizmie. Tworzy również otoczkę ochronną wokół nerwów, dzięki czemu chroni je przed uszkodzeniem i usprawnia przepływ impulsów nerwowych pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi). Bierze udział w produkcji witaminy D3 (w uproszczeniu pod wpływem słońca cholesterol zmienia się w witaminę D). Jest też ważnych elementem układu hormonalnego, ponieważ organizm człowieka wykorzystuje go do produkcji hormonów płciowych: estrogenu, progesteronu czy testosteronu. Cholesterol jako składnik żółci pomaga w trawieniu tłuszczu oraz pomaga w procesie wchłaniania witamin A, D, E i K (czyli witamin rozpuszczalnych w tłuszczach).

Dlaczego boimy się cholesterolu?

Mimo wielu zalet i ważnych funkcji jakie pełni w naszym organizmie cholesterol, to i tak dla większości osób kojarzy się on negatywie. Dlaczego tak jest? Głównym powodem takiej oceny jest fakt, że to właśnie cholesterol uznawany jest powszechnie na główny powód występowania miażdżycy oraz chorób układu krążenia. Czy rzeczywiście tak jest? W tym temacie zdania są podzielone i niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

Cholesterol zły LDL i dobry HDL

Zacznijmy od tego, że taki nazewnictwo nie jest w pełni poprawne, ponieważ cholesterol jest tylko jednej, nie ma dobrego ani złego. Jest to ten sam cholesterol, który w czasie swojej „wędrówki po organizmie” zmienia swoje cechy i właściwości. Cholesterol podlega ciągłej wymianie (krąży po organizmie), a utrzymanie odpowiedniego stężenia cholesterolu w różnych tkankach wymaga stałego transportu. Wyprodukowany w wątrobie cholesterol trafia do układu krwionośnego a następnie do komórek, gdzie zaczyna się jego pełne funkcjonowanie, nadmiar cholesterolu wraca ponownie do wątroby, gdzie po przemianie znów transportowany jest to komórek, procent ten jest ciągły. Jednak cholesterol jako substancja tłuszczowa nie jest rozpuszczalny we krwi (środowisko wodne) dlatego do komórek musi być transportowany w postaci cząsteczek zwanych lipoproteinami.

Czym są lipoproteiny?

Lipoproteiny są to cząstki zbudowane z hydrofobowego rdzenia, który zawiera cholesterol i triglicerydy oraz z powłoki zawierającej fosfolipidy, wolny cholesterol, a także ze specjalnego białka zwanego apolipoproteiną.

Ze względu na zawartość cholesterolu lipoproteiny dzielą się na dwa rodzaje:

  • Lipoproteiny o niskiej gęstości – zwane złym cholesterolem LDL (low density lipoprotein) – odpowiadają za transport cholesterolu z wątroby do komórek
  • Lipoproteiny o dużej gęstości – zwane dobrym cholesterolem HDL (high density lipoprotein) – odpowiadają za transport cholesterol z komórek do wątroby

W organizmie zdrowego człowieka, mamy do czynienia z pewną równowagą pomiędzy LDL i HDL. Jeśli transporty cholesterolu jest efektywny to nic nam nie grozi. Problem pojawia się wtedy, gdy we krwi mamy podwyższoną ilość cząsteczek LDL.

Dlaczego LDL to zły cholesterol?

Gdy cząsteczki LDL zbyt długo krążą we krwi są podatne na różne niekorzystne przemiany jak na przykład utlenianie. Powstają wówczas szkodliwe formy utlenionego LDL tzw. cząsteczki oxLDL (Oksydowane LDL – oxidized low density lipoprotein). To właśnie ten utleniony cholesterol jest niebezpieczny dla zdrowia, jest podatny na różne procesy między innymi, wbudowanie do blaszki miażdżycowej. Z tego powodu potocznie zwany jest „złym cholesterolem”.

Dlaczego HDL to dobry cholesterol?

Cząsteczki HDL zbierają nadmiar cholesterolu (oczyszczają organizm z nadmiaru cholesterolu) i transportują go do wątroby. Cząsteczki HDL nie są podatne na przemiany, działają przeciwutleniająco, wykazują również właściwości antyoksydacyjne, przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne, dlatego też cząsteczki HDL potocznie nazywamy „dobrym cholesterolem”.

Co sprawia, że cholesterol staje się szkodliwy?

W organizmie zdrowego człowieka, mamy do czynienia z pewną równowagą pomiędzy LDL i HDL. Jeśli transporty cholesterolu jest efektywny to nic nam nie grozi. Problem pojawia się wtedy, gdy we krwi mamy podwyższoną ilość cząsteczek LDL, zwiększa się wtedy ryzyko, że obecny w nich cholesterol ulegnie uszkodzeniu.

Cholesterol – w tej negatywnej formie – kojarzony jest z miażdżycą i chorobami układu krążenia. Ale co sprawia, że cholesterol staje się szkodliwy? Jednym z głównych powodów jest nadmiar cukru w naszej diecie. Dzieje się tak ponieważ cukier, krążący we krwi uszkadza naczynia krwionośne. Takie uszkodzone miejsce przyciąga cholesterol (cholesterol pełni w organizmie funkcje naprawcze) przyklejając go do swojej powierzchni co sprzyja rozrostowi blaszki miażdżycowej. Czyli sama obecność cholesterolu w uszkodzonym miejscu jest konieczna do „wyleczenia rany” ale z drugiej strony jego obecność zwiększa ryzyko powstania zmian miażdżycowych. W tym przypadku głównym powodem choroby nie jest sam cholesterol tylko powód, dla którego cholesterol w tym miejscu się znalazł – czyli cukier.

Do innych czynników, które mogą mieć podobny skutek (negatywne zmiany w układzie krwionośnym prowadzące do miażdżycy) zaliczyć należy również otyłość, oraz palenie papierosów (dym tytoniowy i zawarte w nim substancje).

Jakie są normy cholesterolu?

Norma stężenia cholesterolu całkowitego, HDL, LDL i trójglicerydów, dla osób zdrowych przedstawiono poniżej. Określenie mg/dl oznacza „miligram na decylitr”, natomiast mmol/l jest to „milimol na litr”.

  • cholesterol całkowity: 3,0 – 4,9 mmol/l czyli 114–190 mg/dl
  • cholesterol HDL:
    • kobiety > 1,3 mmol/l czyli 50 mg/dl
    • mężczyźni > 1,0 mmol/l czyli 40 mg/dl
  • cholesterol LDL: < 3,0 mmol/l czyli 115 mg/dl dla osób zdrowych, mających małe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
  • triglicerydy: < 1,7 mmol/l czyli 150 mg/dl na czczo lub < 2,0 mmol/l 175 mg/dl po posiłku

Warto wiedzieć, że nie zawsze wyższy poziom cholesterolu oznacza coś poważnego. Na problem trzeba spojrzeć szerzej i przeprowadzić szczegółową analizę wszystkich czynników.

Na przykład wg danych zgromadzonych w Karcie ryzyka SCORE w przypadku niepalącego mężczyzny, z prawidłowym ciśnieniem krwi, w wieku do 40 lat poziom cholesterolu na poziomie powyżej 300 mg/dl nie stanowi problemu. Ale jeśli dodamy do tego palenie papierosów wówczas ten sam poziom cholesterolu stanowi już poważne zagrożenie.

Karta ryzyka SCORE

Karta ryzyka SCORE służy do oceny w jakim stopniu jesteśmy narażeni na zgon z powodu choroby układu krążenia.

Jeśli chcesz ocenić swoje ryzyko, postępuj według wskazówek:

  • w tablicy SCORE znajdź odpowiedni kwadrat uwzględniający Twoją płeć, wiek oraz ewentualnie palenie papierosów
  • w znalezionym kwadracie wyszukaj miejsce, w którym krzyżują się wartości Twojego skurczowego ciśnienia tętniczego i cholesterolu całkowitego
  • odczytaj swoje ryzyko.

Karta ryzyka SCORE

Jak obniżyć cholesterol?

Należy pamiętać, że problemem nie jest obecność cholesterolu sama w sobie (podwyższony wskaźnik cholesterolu oznacza, że coś niedobrego dzieje jest w naszym organizmie), problemem jest niekorzystne środowisko, w którym on się znajduje. Najważniejsze jest to, aby znaleźć i wyeliminować przyczynę powstawania tego nieprzyjaznego środowiska. Jak wspomnieliśmy wyżej, jednymi z głównych powodów jest cukier, otyłość i palenie papierosów, należy więc:

  • Ograniczyć spożywanie cukrów
  • Postarać się zrzucić wagę
  • Zrezygnować z papierosów

Można również spróbować obniżyć poziom cholesterolu (na przykład w sposób farmakologiczny) jednak należy pamiętać o tym, że jest to metoda doraźna i bez wyeliminowania przyczyny poziom cholesterolu w dłuższym okresie czasu zawsze będzie wysoki. Obniżenie poziomu cholesterolu we krwi jest korzystne z tego powodu, że mniejsza jego ilość to mniejsze ryzyko wstępowania jego uszkodzonych form. Warto wiedzieć, że leki stosowane do obniżenie poziomu cholesterolu mogę być obarczone skutkami ubocznymi.

Zawartość cholesterolu w produktach

Cholesterol jest składnikiem charakterystycznym dla tłuszczów pochodzenia odzwierzęcego. Znajdziemy go w mięsach, wędlinach oraz jajach, w nieco mniejszym stopniu występuje również na nabiale.

Poniżej kilka przykładów produktów zawierających cholesterol. Podano wartości w mg / 100g produktu.

  • żółtko jaja kurzego – 1062
  • wątróbka kurczaka – 380
  • pasztet pieczony – 370
  • jaja kurze całe – 360
  • wątroba cielęca – 360
  • wątroba wieprzowa – 354
  • wątroba wołowa – 234
  • salami – 107
  • śmietanka 30% tłuszczu – 106
  • ser feta – 89

Dieta na wysoki cholesterol

Dieta stanowy bardzo ważny element w przylądku leczenia podwyższonego poziomu cholesterolu. Tak jak wspominaliśmy ważne jest ograniczenie spożycia cukru i słodyczy. Warto ograniczyć również produkty zawierające tłuszcze trans, a więc fast foody, zapiekanki, frytki, chipsy, wyroby czekoladopodobne.

Włącz do diety owoce i warzywa, które są one źródłem witamin A, E i C o działaniu antyoksydacyjnym. Witaminy te zapobiegają powstawaniu wolnych rodników, które w znacznym stopniu wpływają na rozpoczęcie procesu miażdżycowego. Witaminy zmniejszają też ryzyko powstania stanów zapalnych.

Do swojej diety należy włączyć również oleje roślinne, najlepiej bez obróbki termicznej. Chodzi tu dokładniej o olej rzepakowy czy oliwę z oliwek podawaną w sałatkach.

W codziennym jadłospisie powinny znajdować się również produkty zawierające błonnik pokarmowy, którego rozpuszczalna frakcja zmniejsza stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. Błonnik zawierają płatki owsiane, brązowy ryż, makarony razowe oraz grube kasze. Źródłem błonnika są także nasiona roślin strączkowych takie jak soja, fasola, cieciorka, soczewica.

Do diety warto włączyć produkty zawierające kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, chronią serce i zmniejszają stężenie cholesterolu frakcji LDL. Kwasy te zawierają na przykład orzechy, pestki i nasiona.

W przypadku produktów mlecznych i nabiałowych, staraj się wybierać te o obniżonej zawartości tłuszczu, najlepiej poniżej 2%.

Zalecane jest spożywanie tłustych ryb morskich, takich jak: łosoś, makrela, szprot. Są one doskonałym źródłem kwasów omega-3, a w szczególności kwasów EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy)

Jeśli nie chcesz zrezygnować z mięs to wybieraj drób, chudą wołowinę, cielęcinę.

Ogranicz spożycie produktów smażonych. Korzystaj głównie z takich technik kulinarnych, jak: gotowanie, duszenie lub grillowanie.

Spożywaj żywność wzbogaconą w fitosterole oraz suplementy, pomocne może być także włączenie do diety żywności wzbogaconej w sterole i stanole roślinne (tzw. fitosterole). Są to zazwyczaj margaryny, jogurty lub serki twarogowe.

Cholesterol – leczenie farmakologiczne

Do leków stosowanych w hipercholesterolemii należą:

  • statyny
  • ezetymib
  • inhibitory PCSK9
  • żywice jonowymienne
  • kwas bempediowy
  • lomitapid

Cholesterol – podsumowanie

Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione powyżej informacje, można wnioskować, że pomimo złej reputacji cholesterol jest składnikiem korzystnym dla zdrowia, ale żeby tak było musi być zachowana równowaga pomiędzy HDL i LDL oraz zachowany musi być jego prawidłowy przepływ w organizmie, w przeciwnym razie cholesterol z korzystnego staje się składnikiem szkodliwym. Aby sprawdzić poziom cholesterolu należy wykonać badana a następnie ich wyniki skonsultować z lekarzem.

Polecane firmy

Toys4Boys Sklep z prezentami

Sklep internetowy z prezentami i gadżetami. W ofercie między innymi prezenty dla chłopaka.

www.toys4boys.pl

Komentarze

  1. Anna 1 marca, 2023

    Fajnie napisane, prosto i zrozumiale. Przydał by się teraz artykuł w jaki sposób zrzucić wagę i jakies skuteczne sposoby na rzucanie palenia 🙂

    1. Ty i Twój Dom 1 marca, 2023

      Dziękujemy za komentarz i pomysł na kolejne artykuły! Postaramy się niebawem przygotować.

      1. Anna 2 marca, 2023

        Czekam z niecierpliwością!

        1. Ty i Twój Dom 2 marca, 2023

          Zapraszamy do polubienia naszego profilu na FB https://www.facebook.com/tyitwojdom/ tam publikacje również będą umieszczane.

  2. Michał 2 marca, 2023

    Ciekawa teoria 🙂 fajnie opisane!

    1. Ty i Twój Dom 2 marca, 2023

      Dziękujemy za komentarz!

Napisz komentarz