Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze krwi w domu? Oto 20 najważniejszych zasad.

Dlaczego pomiar ciśnienia musi być przeprowadzony prawidłowo?

Prawidłowe przeprowadzenie pomiaru ciśnienia tętniczego jest kluczowe, ponieważ tylko wtedy uzyskane wyniki będą wiarygodne i odzwierciedlą rzeczywisty stan zdrowia. Niewłaściwe techniki pomiarowe mogą prowadzić do zafałszowanych wyników, co w konsekwencji może skutkować błędną oceną stanu zdrowia, niewłaściwą diagnozą lub niepotrzebnym wprowadzeniem lub modyfikacją leczenia. Na przykład, błędy takie jak nieodpowiednie umieszczenie mankietu, pomiar w niewłaściwej pozycji ciała czy wykonywanie go w nieodpowiednich warunkach (np. po wysiłku fizycznym) mogą spowodować zbyt wysokie lub zbyt niskie odczyty. Dlatego tak ważne jest, aby pomiar ciśnienia był przeprowadzany zgodnie z zaleceniami, co zapewni, że wyniki będą dokładne i użyteczne w monitorowaniu stanu zdrowia oraz podejmowaniu decyzji terapeutycznych.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi?

Prawidłowe ciśnienie krwi, według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, wynosi:

• Ciśnienie skurczowe (górne): 120 mmHg lub mniej
• Ciśnienie rozkurczowe (dolne): 80 mmHg lub mniej

Wartości te określane są jako ciśnienie optymalne (120/80 mmHg).

Jednakże ciśnienie krwi, które wynosi:

• Ciśnienie skurczowe: 120-129 mmHg
• Ciśnienie rozkurczowe: 80-84 mmHg

uznawane jest za ciśnienie prawidłowe, a wartości:

• Ciśnienie skurczowe: 130-139 mmHg
• Ciśnienie rozkurczowe: 85-89 mmHg

określane są jako ciśnienie prawidłowe wysokie.

Gdy wartości ciśnienia przekraczają te granice, mówimy o nadciśnieniu, które może wymagać interwencji medycznej. Długotrwale podwyższone ciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu, dlatego ważne jest regularne monitorowanie i utrzymanie ciśnienia w granicach normy.

Wytyczne ACC/AHA dotyczące nadciśnienia obejmują kompleksowo każdy aspekt związany z diagnozowaniem, oceną, monitorowaniem, wykrywaniem przyczyn wtórnych oraz leczeniem nadciśnienia, zarówno farmakologicznym, jak i niefarmakologicznym. Szczególny nacisk położono na precyzyjne metody pomiaru ciśnienia krwi we wszystkich warunkach, gdzie istotne są dokładne wyniki. Częste błędy w pomiarze ciśnienia krwi zwykle prowadzą do zawyżania wyników, co skutkuje błędnym rozpoznaniem nadciśnienia, a u pacjentów leczonych farmakologicznie – niedoszacowaniem rzeczywistego efektu leczenia, co może prowadzić do nadmiernej terapii. Nadciśnienie tętnicze diagnozuje się, gdy ciśnienie krwi stale przekracza 130 i/lub 80 mm Hg. Niemniej jednak większość pacjentów z nadciśnieniem w zakresie 130–139/80–89 mm Hg (nadciśnienie pierwszego stopnia) nie wymaga natychmiastowego leczenia farmakologicznego. Wytyczne wprowadzają nowe podejście, wykorzystując po raz pierwszy bezwzględne ryzyko sercowo-naczyniowe do określenia statusu wysokiego ryzyka u pacjentów z nadciśnieniem w stopniu 1 (BP 130–139/80–89 mm Hg) bez współistniejących cech/chorób wysokiego ryzyka, takich jak wiek 65 lat i więcej, cukrzyca, przewlekła choroba nerek czy znana choroba układu krążenia. W przypadku pacjentów z grupy wysokiego ryzyka leczenie farmakologiczne rozpoczyna się, gdy ciśnienie krwi wynosi ≥130/80 mm Hg. Wyjątek stanowi wtórna profilaktyka udaru u pacjentów dotychczas nieleczonych, gdzie leczenie zaczyna się przy ciśnieniu ≥140/90 mm Hg. Pacjenci spoza grupy wysokiego ryzyka rozpoczynają terapię farmakologiczną, gdy ciśnienie krwi osiągnie ≥140/90 mm Hg. Niezależnie od wartości ciśnienia krwi, przy której rozpoczyna się terapię lekową, w większości przypadków docelowe ciśnienie wynosi poniżej 130/80 mm Hg. U osób w wieku 65 lat i starszych docelowe ciśnienie skurczowe wynosi <130 mm Hg, przy czym komitet nie wydał zaleceń dotyczących docelowego ciśnienia rozkurczowego. Leczenie należy rozpocząć od dwóch leków o uzupełniających się mechanizmach działania, gdy ciśnienie krwi przekracza o >20/10 mm Hg wartość docelową.

20 najważniejszych zasad, o które należy zadbać przy mierzeniu ciśnienia

Aby uzyskać miarodajne i dokładne wyniki pomiaru ciśnienia tętniczego, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad. Każdy z tych kroków ma istotne znaczenie, ponieważ nawet drobne błędy mogą wpłynąć na wynik pomiaru. Poniżej przedstawiamy 20 najważniejszych zasad, które pomogą Ci prawidłowo mierzyć ciśnienie krwi w domowych warunkach.

1. Wybierz odpowiednie miejsce badania

Pierwszą i niezwykle ważną zasadą jest przyjęcie odpowiedniej postawy ciała przed pomiarem ciśnienia. Najlepiej usiąść na krześle z oparciem, tak aby plecy były dobrze podparte, a stopy spoczywały płasko na podłodze. Taka pozycja zapewnia stabilność i relaksację, co pozwala na uzyskanie bardziej dokładnych wyników pomiaru. Pomiaru ciśnienia nie powinno się wykonywać na kanapie ani na leżąco, ponieważ takie pozycje mogą prowadzić do zniekształcenia wyników. Siedzenie na kanapie często nie zapewnia odpowiedniego podparcia dla pleców i nóg, co może powodować napięcie mięśni i fałszywie podwyższać ciśnienie. Z kolei pomiar na leżąco może zmienić rozkład krwi w ciele, co również wpływa na dokładność odczytu. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest pomiar w pozycji siedzącej na krześle, z podpartymi plecami i stopami stabilnie opartymi na podłodze.

2. Nie garb się

Pomiaru ciśnienia nie powinno się wykonywać na kanapie ani na leżąco, ponieważ takie pozycje mogą prowadzić do zniekształcenia wyników. Siedzenie na kanapie często nie zapewnia odpowiedniego podparcia dla pleców i nóg, co może powodować napięcie mięśni i fałszywie podwyższać ciśnienie. Z kolei pomiar na leżąco może zmienić rozkład krwi w ciele, co również wpływa na dokładność odczytu. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest pomiar w pozycji siedzącej na krześle, z podpartymi plecami i stopami stabilnie opartymi na podłodze.

3. Nie krzyżuj nóg

Podczas pomiaru ciśnienia tętniczego nogi nie powinny być skrzyżowane, ponieważ taka pozycja może wpływać na przepływ krwi w dolnych partiach ciała, co może zafałszować wyniki pomiaru. Skrzyżowanie nóg może prowadzić do zwiększenia oporu naczyniowego, co skutkuje fałszywie podwyższonymi wartościami ciśnienia. Aby uzyskać dokładny wynik, stopy powinny spoczywać płasko na podłodze, a nogi powinny być ustawione równolegle, bez krzyżowania.

4. Opróżnij pęcherz

Przed pomiarem ciśnienia tętniczego ważne jest opróżnienie pęcherza moczowego, ponieważ pełny pęcherz może powodować stres i dyskomfort, co w efekcie może prowadzić do podwyższenia ciśnienia krwi. Nacisk wywierany przez pełny pęcherz na naczynia krwionośne oraz stres związany z potrzebą skorzystania z toalety mogą zafałszować wyniki pomiaru, dając wyższe wartości niż rzeczywiste. Dlatego zaleca się, aby przed badaniem ciśnienia zawsze opróżnić pęcherz, co pozwoli uzyskać dokładniejsze wyniki.

5. Nie spożywaj posiłku bezpośrednio przed badaniem

Jedzenie posiłku minimum 30 minut przed badaniem ciśnienia tętniczego jest ważne, ponieważ spożycie pokarmu może wpływać na wyniki pomiaru. Po jedzeniu ciśnienie krwi często nieznacznie wzrasta, ponieważ organizm kieruje więcej krwi do układu pokarmowego, aby wspomóc trawienie. Ten naturalny wzrost ciśnienia może zafałszować wyniki, sugerując wyższe wartości niż rzeczywiste. Odczekanie około 30 minut po posiłku pozwala organizmowi wrócić do stanu spoczynkowego, co umożliwia uzyskanie bardziej wiarygodnych wyników pomiaru.

6. Nie pij kawy oraz innych napojów w kofeiną przed badaniem

Przed pomiarem ciśnienia tętniczego nie należy spożywać kofeiny, ponieważ może ona tymczasowo podwyższyć ciśnienie krwi. Kofeina, obecna w napojach takich jak kawa, herbata czy napoje energetyczne, stymuluje układ nerwowy, co prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych i zwiększenia tętna. W efekcie może to skutkować fałszywie podwyższonymi wartościami ciśnienia podczas pomiaru. Aby uzyskać dokładne i miarodajne wyniki, zaleca się unikanie kofeiny na co najmniej 30 minut przed badaniem.

7. Nie spożywaj alkoholu przed na około 24 godziny przed badaniem

Nie należy pić alkoholu przed pomiarem ciśnienia tętniczego, ponieważ alkohol może wpływać na wartości ciśnienia krwi w sposób, który zniekształca wyniki pomiaru. Spożycie alkoholu może prowadzić do początkowego obniżenia ciśnienia, a następnie jego podwyższenia, w zależności od ilości wypitego alkoholu oraz czasu, jaki minął od jego spożycia. Alkohol może także wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, co może prowadzić do niestabilnych odczytów ciśnienia. Aby uzyskać wiarygodne wyniki, zaleca się unikanie spożycia alkoholu co najmniej 24 godziny przed badaniem.

8. Nie pal papierosów na około 30 min przed badaniem

Nie należy palić papierosów przed pomiarem ciśnienia tętniczego, ponieważ nikotyna zawarta w tytoniu powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, co prowadzi do tymczasowego podwyższenia ciśnienia krwi. Palenie papierosów stymuluje układ nerwowy, przyspiesza tętno i zwiększa ciśnienie, co może zniekształcić wyniki pomiaru, dając fałszywie podwyższone wartości. Aby uzyskać dokładne i wiarygodne wyniki, zaleca się unikanie palenia co najmniej 30 minut przed badaniem.

9. Nie bierz leków

Nie należy brać leków przed pomiarem ciśnienia tętniczego, ponieważ niektóre leki mogą wpływać na wartości ciśnienia krwi, zniekształcając wyniki pomiaru. Leki, w zależności od ich rodzaju, mogą obniżać lub podwyższać ciśnienie krwi, co może prowadzić do fałszywych odczytów. Na przykład leki przeciwbólowe, dekoncentrujące, czy leki na przeziębienie często zawierają składniki, które mogą zwiększać ciśnienie krwi. Aby uzyskać wiarygodne wyniki, należy skonsultować się z lekarzem, który doradzi, czy dany lek powinien być przyjmowany przed badaniem, czy lepiej go pominąć i wykonać pomiar w bardziej odpowiednich warunkach.

10. Nie wykonuj ćwiczeń na około 30 min przed badaniem

Nie należy wykonywać aktywności fizycznej przed pomiarem ciśnienia tętniczego, ponieważ wysiłek fizyczny powoduje naturalne zwiększenie ciśnienia krwi i tętna. Podczas aktywności fizycznej serce pracuje intensywniej, aby dostarczyć więcej tlenu do mięśni, co prowadzi do tymczasowego podwyższenia ciśnienia. Jeśli pomiar zostanie wykonany zaraz po wysiłku, wyniki mogą być fałszywie podwyższone, co nie odzwierciedla rzeczywistego spoczynkowego ciśnienia krwi. Dlatego zaleca się odczekanie co najmniej 30 minut po zakończeniu aktywności fizycznej, aby organizm miał czas na powrót do stanu spoczynku i uzyskanie bardziej miarodajnych wyników.

11. Wycisz organizm

Należy wyciszyć organizm przed pomiarem ciśnienia tętniczego, ponieważ stres, niepokój czy inne silne emocje mogą prowadzić do tymczasowego podwyższenia ciśnienia krwi. Kiedy jesteśmy zestresowani, nasz organizm uwalnia hormony, takie jak adrenalina, które powodują przyspieszenie tętna i zwężenie naczyń krwionośnych, co w efekcie zwiększa ciśnienie. Aby uzyskać dokładne i wiarygodne wyniki pomiaru, ważne jest, aby przed badaniem zrelaksować się, usiąść w spokojnym miejscu, oddychać głęboko i unikać sytuacji, które mogą wywołać stres lub napięcie emocjonalne.

12. Ustaw rękę w odpowiedniej pozycji i wysokości

Ręka powinna być na rozluźniona i ułożona na odpowiedniej wysokości podczas pomiaru ciśnienia tętniczego, aby uzyskać dokładne i wiarygodne wyniki. Najlepiej, aby ramię, na którym dokonywany jest pomiar, było na wysokości serca najlepiej położona np. na stole. Jeśli ręka znajduje się zbyt wysoko, ciśnienie może być odczytane jako niższe niż w rzeczywistości, a jeśli ręka jest zbyt nisko, wynik może być fałszywie podwyższony. Utrzymywanie ramienia na odpowiedniej wysokości minimalizuje te błędy, zapewniając, że pomiar dokładnie odzwierciedla ciśnienie krwi w sercu i dużych naczyniach krwionośnych.

13. Zachowaj spokój – nie rozmawiaj, nie ruszaj się oddychaj spokojnie

Nie powinno się rozmawiać podczas pomiaru ciśnienia tętniczego, ponieważ mówienie może prowadzić do niewielkiego, ale znaczącego wzrostu ciśnienia krwi. Rozmowa aktywuje mięśnie szyi i gardła, a także może wywołać reakcję emocjonalną lub niewielki stres, co wpływa na pracę serca i może zafałszować wyniki pomiaru. Aby uzyskać najbardziej miarodajne i dokładne odczyty, zaleca się zachowanie ciszy i spokoju podczas badania, co pozwala na uniknięcie dodatkowych czynników wpływających na ciśnienie krwi.

14. Wykonaj minimum 3 pomiary z przerwami

Należy wykonać kilka pomiarów ciśnienia tętniczego w jednym czasie, ponieważ pojedynczy odczyt może być zafałszowany przez chwilowe czynniki, takie jak stres, pozycja ciała, czy inne zmienne. Wykonanie kilku pomiarów, zazwyczaj w odstępie 1-2 minut, pozwala na uzyskanie bardziej reprezentatywnej średniej wartości ciśnienia krwi, co daje dokładniejszy obraz rzeczywistego stanu zdrowia. Powtarzanie pomiaru pomaga wyeliminować ewentualne błędy pomiarowe i zapewnia bardziej wiarygodny wynik, który może być bardziej przydatny w ocenie ciśnienia krwi i podejmowaniu decyzji medycznych.

15. Właściwe założenie mankietu

Prawidłowe założenie mankietu na całkowicie odsłoniętej ręce jest kluczowe dla uzyskania dokładnych wyników pomiaru ciśnienia tętniczego. Mankiet powinien być bezpośrednio na skórze, bez ubrania, które mogłoby wpłynąć na jego prawidłowe dopasowanie. Jeśli mankiet jest założony na ubranie, może to prowadzić do nieodpowiedniego ucisku i zafałszowanych odczytów, zazwyczaj powodując wyższe niż rzeczywiste wartości ciśnienia. Odsłonięcie ramienia i prawidłowe umieszczenie mankietu zapewniają równomierny nacisk na tętnicę, co jest niezbędne dla dokładnego pomiaru.

16. Pomiar wykonuj w tych samych porach dnia

Pomiar ciśnienia tętniczego należy wykonywać o stałych porach dnia, ponieważ ciśnienie krwi naturalnie zmienia się w ciągu dnia pod wpływem różnych czynników, takich jak aktywność fizyczna, jedzenie, poziom stresu czy cykl snu i czuwania. Na przykład, ciśnienie krwi jest zazwyczaj najniższe rano tuż po przebudzeniu, a wzrasta w ciągu dnia. Wykonywanie pomiarów o stałych porach pozwala na uzyskanie bardziej spójnych i porównywalnych wyników, co ułatwia monitorowanie trendów i zmian w ciśnieniu krwi oraz lepsze zarządzanie zdrowiem. Dzięki temu można dokładniej ocenić, czy ciśnienie jest stabilne, czy też wymaga interwencji. Zaleca się wykonanie pomiaru rano i wieczorem, pomiar można wykonać również w ciągu dnia.

17. Mankiet ciśnieniomierza musi być dostosowany do obwodu ramienia

Mankiet do pomiaru ciśnienia tętniczego musi być dostosowany do obwodu ramienia, ponieważ nieodpowiednio dobrany mankiet może prowadzić do błędnych wyników pomiaru. Jeśli mankiet jest zbyt mały, może zbyt mocno uciskać ramię, co spowoduje fałszywie podwyższone odczyty ciśnienia. Z kolei zbyt duży mankiet może nie zapewnić wystarczającego nacisku, co z kolei może prowadzić do fałszywie zaniżonych wyników. Dobrze dopasowany mankiet umożliwia równomierne rozłożenie ciśnienia na tętnicę, co jest kluczowe dla uzyskania dokładnych i wiarygodnych wyników pomiaru ciśnienia krwi.

18. Ciśnienie mierzyć na tej ręce, na której ciśnienie jest wyższe

Ciśnienie tętnicze zwykle mierzy się na ręce, na której ciśnienie jest wyższe. Aby określić, która ręka powinna być używana do regularnych pomiarów, zaleca się początkowo przeprowadzenie pomiarów na obu rękach, najlepiej kilkakrotnie, w różnych odstępach czasu. Następnie należy porównać wyniki.

Jeśli różnica ciśnienia między rękami jest niewielka, można mierzyć ciśnienie na dowolnej ręce. Jednak, jeśli jedna ręka wykazuje wyraźnie wyższe ciśnienie (zwykle powyżej 10 mmHg różnicy), to dalsze pomiary powinny być wykonywane na tej ręce. Pomiar na ręce z wyższym ciśnieniem jest ważny, ponieważ zapewnia dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia i lepsze zarządzanie potencjalnymi zagrożeniami związanymi z nadciśnieniem.

19. Korzystaj tylko z ciśnieniomierza a atestem

Korzystanie z atestowanych ciśnieniomierzy jest niezwykle ważne, ponieważ tylko urządzenia, które przeszły odpowiednie testy i uzyskały certyfikaty, gwarantują dokładność i wiarygodność wyników pomiaru. Atestowane ciśnieniomierze spełniają określone standardy jakości, co oznacza, że ich konstrukcja, kalibracja oraz funkcjonowanie zostały zweryfikowane przez odpowiednie instytucje. Używanie nieatestowanych lub niskiej jakości urządzeń może prowadzić do błędnych odczytów ciśnienia krwi, co z kolei może skutkować niewłaściwą diagnozą lub leczeniem. Dla zapewnienia zdrowia i precyzyjnego monitorowania ciśnienia krwi, zaleca się korzystanie wyłącznie z atestowanych ciśnieniomierzy.

20. Efekt białego fartucha

Efekt białego fartucha to zjawisko, w którym u pacjentów odnotowuje się podwyższone ciśnienie krwi podczas wizyty u lekarza lub innego personelu medycznego, mimo że ich ciśnienie jest normalne w innych, mniej stresujących warunkach, takich jak w domu.

To podwyższenie ciśnienia krwi wynika najczęściej ze stresu lub lęku związanego z wizytą lekarską, obecnością personelu medycznego lub samym procesem badania. Efekt białego fartucha może prowadzić do fałszywie wysokich odczytów ciśnienia, co może skutkować błędnym rozpoznaniem nadciśnienia i niepotrzebnym leczeniem. Dlatego w takich przypadkach zaleca się wykonywanie pomiarów w bardziej komfortowych, domowych warunkach, aby uzyskać bardziej reprezentatywne wyniki.

Dlaczego należy dbać o prawidłowe ciśnienie krwi?

Prawidłowe ciśnienie krwi jest kluczowe dla właściwego funkcjonowania niemal wszystkich narządów w organizmie. Gdy ciśnienie przekracza normy, diagnozuje się nadciśnienie tętnicze, które znacząco zwiększa ryzyko uszkodzeń takich jak retinopatia nadciśnieniowa w oczach oraz nefropatia nadciśnieniowa w nerkach. Ponadto, nadciśnienie jest uznanym czynnikiem ryzyka wielu poważnych schorzeń układu krążenia, w tym niewydolności serca, miażdżycy, udaru mózgu, zawału serca i rozwarstwienia aorty. Niestety, nawet 30% osób z nadciśnieniem nie jest świadomych swojej choroby. Z uwagi na rozwijające się powikłania, nadciśnienie często nazywane jest „cichym zabójcą”, który może skrócić życie nawet o 20 lat.

Na szczęście utrzymanie prawidłowego ciśnienia nie jest trudne. Wystarczy dbać o prawidłową masę ciała, regularnie uprawiać aktywność fizyczną i odpowiednio komponować dietę, unikając nadmiaru soli i tłustych potraw.

Czy ciśnienie różni się u kobiet i mężczyzn?

Tak, ciśnienie krwi może się różnić między kobietami a mężczyznami, choć różnice te są zazwyczaj subtelne i mogą zależeć od wieku oraz innych czynników, takich jak hormony i styl życia.

• Wiek i hormony: U młodszych kobiet ciśnienie krwi jest często niższe niż u mężczyzn w tym samym wieku, co jest związane z ochronnym działaniem estrogenów. Po menopauzie, kiedy poziom estrogenów spada, ciśnienie krwi u kobiet często wzrasta i może przewyższać ciśnienie u mężczyzn.
• Różnice w stylu życia: Czynniki takie jak dieta, poziom aktywności fizycznej i stres mogą wpływać na różnice w ciśnieniu krwi między płciami. Na przykład mężczyźni częściej spożywają więcej soli, co może prowadzić do wyższego ciśnienia krwi.
• Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych: W wieku średnim i starszym kobiety są bardziej narażone na nadciśnienie, a z kolei mężczyźni częściej doświadczają chorób sercowo-naczyniowych wcześniej w życiu.

Podsumowując, ciśnienie krwi może się różnić u kobiet i mężczyzn, ale te różnice często zależą od wieku, hormonów i stylu życia. Ważne jest, aby zarówno kobiety, jak i mężczyźni regularnie monitorowali swoje ciśnienie krwi, aby w porę wykryć i zarządzać wszelkimi problemami zdrowotnymi.